Πρόκειται για μια οξεία επικίνδυνη και αρκετά συχνή πάθηση στα παιδιά και στους εφήβους. Ο όρχις μπορεί να συστραφή κατά 360ο έως 720ο μοίρες. Κατά τη συστροφή του όρχι διακόπτεται η ροή του αίματος προς και από τον όρχι με αποτέλεσμα την ισχαιμία του και ακόμη τη νέκρωσή του.
α)Εξωελυτροειδική (Εικ. Α)
Ο όρχις μαζί με τον περιβάλλοντα ελυτροειδή χιτώνα και τμήμα του σπερματικού τόνου συστρέφονται. Αυτός ο τύπος απαντάται πιο συχνά στα νεογνά αλλά και στην ενδομήτριο ζωή.
β) Ενδοελυτροειδική (Εικ. Β)
Σε αυτόν τον τύπο ο ελυτροειδής χιτώνας δεν συστρέφεται αλλά μόνο ο όρχις εντός του ελιτροειδή χιτώνα. Συμβαίνει πιο συχνά στα μεγαλύτερα παιδιά και στους εφήβους.
Αλλά γιατί ο όρχις συστρέφεται, και αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους;
Αυτό μπορεί να συμβεί σε εκείνα τα παιδιά που υπάρχει μια ανατομία τέτοια που να ευνοεί τη συστροφή. Τέτοια είναι η ανώμαλη καθήλωση του όρχι. Η δυσμορφία τύπου "πλήκτρου καμπάνας" όπου ο ελυτροειδής χιτώνας καλύπτει πλήρως τον όρχι την επιδιδυμίδα και το άπω τμήμα του σπερματικού τόνου και έτσι δεν επιτρέπει την καθήλωση του όρχι με το όσχεο μέσω του οίακα είναι τέτοια. Η "επιμήκυνση του μεσορχίου" κατά την οποία ο όρχις απομακρύνεται από την επιδιδυμίδα και η "σύσπαση του κρεμαστήρα μυ" ο οποίος εισέρχεται με λοξή φορά στον σπερματικό τόνο είναι άλλοι δύο παράγοντες που ευνοούν τη συστροφή και το ότι η συστροφή γίνεται πάντα προς τα έσω εξηγείται από την λοξή φορά του κρεμαστήρα μυ.
Συμπτωματολογία
Πολύ έντονο αιφνίδιο οξύ άλγος στον πάσχοντα όρχι όπου σταδιακά προκαλεί την διόγκωση του όρχι και ερυθρότητα του ημιόσχεου είναι το πιο συχνό. Μπορεί να προκαλέσει και άλγος στο κάτω μέρος της κοιλίας δεξιά ή αριστερά καθώς εμέτους και ναυτία. Γι΄αυτό είναι πάντα απαραίτητο σε περίπτωση κοιλιακού άλγους στα αγόρια να μπαίνει στη διαφοροδιάγνωση και η συστροφή του όρχι. Το παιδί έχει όψη πάσχοντος. Στα βρέφη παρατηρείται έντονο κλάμα έμετοι και μάζεμα των κάτω άκρων στην κοιλιά.
Διάγνωση
Η υποψία μπαίνει από την κλινική εικόνα και την φυσική εξέταση όπου ο όρχις είναι σκληρός τραβηγμένος ψηλά, πιθανά το ημιόσχεο να είναι ερυθρό, αυτό συμβαίνει μετά λίγες ώρες. Τις περισσότερες φορές το παιδί δεν αφήνει τον εξεταστή να ψηλαφήση το όσχεο. Επίσης έχουμε θετικό σημείο Prehn όπου κατά την ανύψωση του όρχι ο πόνος δεν υφίεται όπως θα συνέβαινε για παράδειγμα στην επιδιδυμίτιδα. Ορισμένες φορές μπορεί να προηγείται της συστροφής κάποιο τραύμα στον όρχι ή επιδιδυμίτιδα ή συστροφή κύστης Morgagni. Γι' αυτό πρέπει να λαμβάνεται καλό ιστορικό. Η γενική ούρων είναι συνήθως φυσιολογική. Το υπερηχογράφημα (echo color doppler) είναι γρήγορο ανώδυνο και σχεδόν πάντα διαγνωστικό εφόσον διενεργείται από έμπειρο ακτινολόγο. Αν παρόλο αυτά η διάγνωση είναι ακόμη αβέβαιη μπορεί να βοηθήσει το σπινθηρογράφημα με τεχνίτιο.
Η διαφοροδιάγνωση πρέπει να γίνεται με άλλες φλεγμονώδεις και μη παθήσεις του οσχέου όπως:
- οξεία επιδιδυμίτιδα
- συστροφή κύστης Morgagni
- περιεσφυγμένη βουβωνοκήλη ή υδροκήλη υπό τάσιν
- μεταπαρωτιδική ορχίτιδα
- τραύματα
Θεραπεία
Η γρήγορη αντιμετώπιση είναι το κλείδι για την επιτυχία της θεραπείας. Όσο πιο γρήγορα αντιμετωπιστεί τόσο μειώνονται η πιθανότητες για νέκρωση ή βλάβη στον όρχι. Από τη διεθνή βιβλιογραφία σημειώνεται ότι αν αναταχθεί ο όρχις μέσα σε 5 ώρες τότε έχει 83% πιθανότητα να σωθεί. Από εκεί και πέρα τα ποσοστά μειώνονται σημαντικά αλλά φυσικά ρόλο επίσης παίζει και ο βαθμός στροφής του όρχι. Αρχικά αν επιτευχθεί μηχανική ανάταξη στρέφοντας τον όρχι προς τα έξω τότε και πάλι πρέπει να χειρουργηθεί το παιδί για καθήλωση και εκτίμιση του όρχι αλλά το χειρουργείο μπορεί να γίνει με πιο ηρεμία αλλά δεν πρέπει να αναβληθεί γιατί η πιθανότητα να ξανασυμβεί είναι αρκετά μεγάλη.
Η προσπέλαση γίνεται μέσο μιας εγκάρσιας τομής επί του πάσχοντος ημιόσχεου αλλά μπορεί να επιλεγεί και η μέση επί της ραφής για προσπέλαση και των δύο ημιόσχεων με μία τομή. Αυτό γίνεται για να αναταχθεί εκτιμηθεί και καθηλωθεί ο όρχις με τη συστροφή (ορχεοπηξία) και για να καθηλωθεί ο άλλος όρχις γιατί υπάρχει αυξημένη πιθανότητα και ο άλλος να συστραφεί στο μέλλον λόγο παρόμοιας ανατομίας. Αν βρεθεί ο όρχις νεκρωμένος (χωρίς αιμάτωση) τότε πρέπει να αφαιρεθεί μετά των στοιχείων του γιατί αν παραμείνει μπορεί να υποστεί κακοήθη εξαλαγή μετά από χρόνια. Αν αφαιρεθεί ο όρχις τότε τοποθέτηση προθέματος όρχι για αισθητικούς λόγους μπορεί να γίνει αλλά όχι νωρίτερα από 6 μήνες από το χειρουργείο και με τομή εγκάρσια βουβωνική.
Συστροφή κύστης Morgagni
Η υδατίδα κύστη (απόφυση) του Morgagni υπάρχει ως υπόλειμμα των παραμεσονεφρικών ή Mυλλέρειων πόρων (Müllerian ducts) στο 92% των αρρένων. Η συστροφή της κύστης αυτής είναι η πιο συχνή αιτία οξέος ημιόσχεου στην παιδική ηλικία. Παρουσιάζεται όπως και στην συστροφή όρχεος με αιφνίδιο έντονο άλγος αλλά με ένταση ηπιότερη από αυτή της συστροφής του όρχι. Το ημιόσχεο γίνεται ερυθρό και παρουσιάζει οίδημα. Ο όρχις όμως δεν είναι σκληρός και καθηλωμένος ενώ μπορεί να ψηλαφηθεί η συστραφείσα απόφυση. Το υπέρηχο συνήθως θέτει τη διάγνωση. Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Συνήθως όταν το άλγος και η κλινική εικόνα είναι έντονη προτειμάται η χειρουργική αντιμετώπιση γιατί είναι συνήθης η συστροφή του όρχι επί εδάφους συστροφής κύστης Morgagni. Το χειρουργείο είναι απλό, υπό γενική αναισθησία και μέσο μιας τομής επί του πάσχοντος ημιοσχέου εκτέμνεται η συστραφείσα κύστη. Το παιδί εξέρχεται μετά λίγες ώρες από το νοσοκομείο.
Γιώργος Μαναϊλόγλου
Χειρουργός Παίδων